เสาหลักบ้าน

 

          การสร้างเมืองทุกเมืองจะต้องมีเสาหลักเมืองซึ่งกลายเป็นเจ้าพ่อหลักเมืองในเวลาต่อมาเป็นสิ่งเคารพบุชาและเป็นหลักยึดเหนี่ยวทางจิตใจของคนในบ้านเมืองนั้นๆ มีอยู่ประจำทุกจังหวัด
          ในจังหวัดกำแพงเพชรของเรามีสิ่งแปลก ที่ไม่เคยพบเห็นมาก่อนเราเรียกกันว่า เสาหลักบ้าน ซึ่งหมายถึง เสาหลักประจำหมู่บ้านใดหมู่บ้านหนึ่ง เลยจากพรานกระต่ายไปทางสุโขทัย มีหมู่บ้านหนึ่ง เรียกกันว่า บ้านทุ่งเมือง อยู่ตำบลวังตะแบก อำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร เลี้ยวขวา เข้าไปในบ้านทุ่งเมือง ประมาณ 1 กิโลเมตร จะพบเสาหลักบ้าน มีหลังคาคลุมอยู่ อยู่หน้าบ้าน นายชิด ขอนทอง อายุ 56 ปี
          เสาหลักบ้านนี้ เป็นเสาหลักบ้านที่เก่าแก่ อายุกว่า 200 ปี เราเรียกกันว่า เสาหลักบ้านเหมืองหาดทราย เพราะมีจารึกที่เสา หลักบ้าน ว่าบ้าน เหมืองหาดทราย บ้านนี้อาจชื่อว่า บ้านทุ่งเมืองหาดทราย แล้วพูดให้สั้นเข้า ว่าบ้านทุ่งเมือง คำว่า หาดทราย หายไป เสาหลักบ้าน ที่พบอยู่แห่งเดียว ในกำแพงเพชร เป็นเสาแก่นไม้มะค่า สภาพที่ชำรุด เพราะมีอายุกว่า 200 ปี เป็นเสา 4 เหลี่ยม ทรงสูง แต่ที่ส่วนยอดของปลายเป็นรูปมนทั้ง 4 ด้าน ลักษณะคล้ายกลีบบัว แต่เดิม สูง 2 เมตรเศษ ปัจจุบัน ถมที่ ทำให้โผล่จากดิน มาไม่ถึงเมตร หน้ากว้างด้านละ 1 ฟุต เท่ากันทั้ง 4 ด้าน มีการแกะสลักเป็นตัวอักษรไทยสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ตัวอักษรสูง ตัวละ 6 เซนติเมตร กว้าง 4 เซนติเมตร มี 4 บรรทัด อ่านได้ความว่า
                                                                                บ้าน
                                                                                เหมือง
                                                                                หาด
                                                                                ทราย
          มีรูปสลักเครื่องหมาย คล้ายเป็นรูปดวงตราประจำบ้านเหมืองหาดทราย ไว้ข้างเหนือตัวอักษรนี้
ได้สัมภาษณ์ ผู้เฒ่าเสถียร ขอนทอง เมื่อปี พ.ศ. 2538 อายุ ขณะนั้น 90 ปี (ปัจจุบันถึงแก่กรรม)
          ท่านได้เล่าให้ฟังว่า เห็นเสาหลักบ้านนี้มาตั้งแต่เกิดแล้ว พ่อแม่ท่านก็เล่าว่าเห็นมาตั้งแต่เกิดเหมือนกัน ห่างจากเสาหลักบ้านไปสิบวา มีที่ทำการบ้าน เหมืองหาดทราย เป็นอาคารไม้ ใหญ่โต กว้างขวาง ทำให้แน่ใจได้ว่าบ้านเหมืองหาดทรายเคยเป็น ชุมชนขนาดใหญ่
          รัชกาลที่หก เมื่อเป็นสยามมกุฎราชกุมารเสด็จมาเมืองกำแพงเพชร บันทึกไว้ในหนังสือเที่ยวเมืองพระร่วงว่า
          "จนมาถึงบ้านเหมืองหาดทราย ถนนพระร่วงเกือบจะราบเสมอเสมอดินข้างๆ ทาง พ้นบ้านเหมืองหาดทรายไปอีกนิดหนึ่งก็ออกทุ่งนา "
          ปัจจุบันอาคารที่ทำการเมือง ถูกรื้อไปทำกุฏิพระที่วัดวังตะแบก เมื่อปี พ.ศ.2492 และกุฏิพระหลังดังกล่าวก็ถูกรื้อไปแล้ว ในปัจจุบัน หลักฐานไม่มีให้เห็นอีกต่อไป