บ่อเหล็ก

 

          อำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร นอกจากจะมีหินอ่อน ที่ทรงคุณค่า เป็นอุตสาหกรรมและสินค้าสำคัญ ระดับโลกแล้ว อำเภอพรานกระต่าย ยังเป็นแหล่งสำคัญของแร่เหล็กจำนวนมหาศาล อย่างที่คนพรานกระต่าย หรือกำแพงเพชร จำนวนมากที่ไม่เคยเห็นบ่อเหล็ก ที่มีนับร้อยบ่อ ในเนื้อที่ หลายไร่... นอกจากที่เขาแก้วและเขายอดเหล็กแล้ว เราได้พบ บ่อเหล็กในสมัยโบราณ มีการนำเหล็ก จากบ่อเหล็กนี้มาถลุง ตั้งแต่สมัยสุโขทัย นับเป็นภูมิปัญญาที่ยิ่งใหญ่ของอำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร
่          ในสมัยที่เราเรียนวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผน ขุนแผนพระเอกของเรื่องได้หาของวิเศษ 3 สิ่ง คือ ดาบฟ้าฟื้น ม้าสีหมอก และกุมารทอง และได้เขียนไว้อย่างชัดเจนว่า ดาบฟ้าฟื้นนั้น ได้นำเหล็กจากเมืองกำแพงเพชร ไปตีดาบฟ้าฟื้น ซึ่งเป็นดาบวิเศษ มีอานุภาพมากมาย ..
          ดังนั้นจากวรรณคดีเรื่องขุนช้างขุนแผน จึงเป็นหลักฐานยืนยันได้ว่า เหล็กในเมืองกำแพงเพชร จึงเป็นเหล็กที่มีชื่อเสียงมานาน ในเรื่องของเหล็กที่มีคุณภาพ....นำไปสร้างแม้ดาบวิเศษ ...อย่างดาบฟ้าฟื้น
          วันจันทร์ที่ 24 ตุลาคม 2548 นายกองค์การบริหารส่วนตำบล ถ้ำกระต่ายทอง นายณรงค์ ปักธงชัย ผู้มีอัธยาศัย ที่ดีงาม พร้อมกับคณะของท่าน คือกำนันไกรทอง บดีรัฐ กำนันตำบล ถ้ำกระต่ายทอง นายเสวย ชูศักดิ์ รองนายกองค์การ นายจวน ศรีคเรศ ประธานสภาอบต. นายชอุ่ม ขันศรี รองประธานสภาอบต. และสมาชิกสภาอบต. อีก 4 ท่าน คือนายเสมอ แซ่โค้ว นายนิรันดร์ บดีรัฐ นายวิสุทธิ์ ถาวร นายสนม จันแดง ผู้นำทางในการสำรวจ คือ นายสมนึก พลอาชา ได้ นัดหมายกับ คณะของเรา รายการโทรทัศน์วัฒนธรรม ในการที่จะพาไปชมบ่อเหล็ก สถานที่สำคัญในประวัติศาสตร์ของอำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร
          นายณรงค์ ปักธงชัย ได้เล่าให้ฟังว่า... แหล่งแร่เหล็ก หรือบ่อเหล็ก ที่หมู่ 8 บ้านขอนทองคำ ตำบลถ้ำกระต่ายทอง ห่างจากอำเภอพรานกระต่ายราว 3 กิโลเมตร ใกล้กับ บ้านทุ่งหนองแดง บ้านชีโกง ริมถนนพระร่วง บ่อเหล็กนี้มีเนื้อที่หลายไร่ ถูกขุดค้นมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย นำมาสร้างอาวุธและเครื่องมือประกอบมาชีพทางการเกษตร เป็นอุตสาหกรรมขนาดย่อม เลยทีเดียว
          ท่านพาเราลัดเลาะและผ่านป่าละเมาะ เข้าไป ผ่านพืชไร่ที่ชาวบ้านปลูกไว้ ถนนแคบๆที่รถวิ่งได้ทางเดียว หญ้าปกคลุม 2 ข้างทาง บางตอนรถเกือบผ่านไม่ได้ เมื่อไปถึงบ่อเหล็ก เราถึงกับตะลึงที่มีบ่อเหล็ก ขนาดใหญ่จำนวนมาก ขุดติดต่อเรียงรายกันเต็มพื้นที่ บางบ่อกว้างถึง 10 เมตร บางบ่อเป็นบ่อกลม กว้างราว 1 เมตร สภาพเศษเหล็กที่ขุดขึ้นมาจาก บ่อเหล็ก เมื่อนำมากระทบกัน มีเสียงกังวาน แสดงว่ามีเนื้อเหล็กอยู่อย่างมากมายเพียงแต่ยังไม่มีหน่วยงานที่เกี่ยวข้องโดยตรงมาสำรวจเท่านั้น นับว่าน่าเสียดายยิ่ง....
          นายณรงค์ ปักธงชัย นายกองค์การบริหารส่วนตำบลถ้ำกระต่ายทอง ทำพิธี ขมาและขอสำรวจ บ่อเหล็ก จากสิ่งศักดิ์สิทธิ์ และเจ้าที่เจ้าทาง เพื่อเป็นสิริมงคล และไม่เป็นอุปสรรค ในการสำรวจ แต่ละบ่อแต่ละจุดที่ท่านนำไปชมล้วนตื่นตาตื่นใจ ในภูมิปัญญาของบรรพบุรุษเรา ที่ค้นหาแหล่งแร่เหล็กที่ บริเวณบ่อเหล็กและนำไปถลุงได้ อย่างมีคุณภาพ เราลัดเลาะปากบ่อเหล็กลึกเข้าไปประมาณ เกือบ 1000 เมตร พบ บ่อเหล็ก น้อยใหญ่จำนวนมาก พบแร่เหล็กที่ขุดขึ้นมายังมิได้ทำการถลุง อีกจำนวนหนึ่ง มีการนำเหล็กที่ขุดขึ้นมาจากบ่อเหล็ก มาถลุงที่ บ้านเตาแร่ หรือหนองเตาแร่ ซึ่งเสียงเลื่อนและเพี้ยนตามสำเนียงพรานกระต่าย มาเป็นหนองตอแหล.... คุ้มเกินคุ้มสำหรับการเดินทางมาสำรวจบ่อเหล็กในครั้งนี้
          สิ่งที่ควรจะฟื้นฟูได้ ในบริเวณ บ่อเหล็ก นี้คือ ทำเป็นสถานที่ท่องเที่ยวทางประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาของตำบลถ้ำกระต่ายทอง ถ้าจัดภูมิทัศน์ใหม่ จัดให้มีการ สาธิตการขุดแร่เหล็ก มีเตาถลุงเหล็กมีการตีมีด การทำเครื่องมือการเกษตร ในบริเวณที่พบ บ่อเหล็ก จัดเป็นฉาก เชื่อมั่นว่า บริเวณบ่อเหล็กจะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่น่าประทับใจมาก และจะเป็น อันซีน กำแพงเพชร ที่ผู้คนหลั่งไหลไปชมไม่แพ้ บ่อน้ำพุร้อนพระร่วงเลยทีเดียว...
          ขอบคุณนายณรงค์ ปักธงชัยและคณะที่พาเราไปชม สถานที่..ที่ทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์และภูมิปัญญา อย่าง บ่อเหล็ก นี้ อีกไม่นานเราคงเห็น บ่อเหล็ก ที่ตำบลถ้ำกระต่ายทอง อำเภอพรานกระต่าย จังหวัดกำแพงเพชร เป็นสถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ....ในกำแพงเพชรเมืองมรดกโลกของเรา......