อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย

 

          อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ศรีสัชนาลัย และกำแพงเพชร มรดกโลกทางวัฒนธรรมทั้งสามแห่ง ถือได้ว่าเป็นมรดกที่สำคัญไม่ใช่เฉพาะชาวไทยเท่านั้น แต่เป็นสมบัติของคนทั้งโลก เนื่องจากเมืองโบราณทั้งสามแห่ง แสดงถึงความรุ่งเรืองทางด้านเศรษฐกิจ สังคม โดยเฉพาะศาสนสถานที่เกี่ยวเนื่องกับศาสนาพุทธ เมืองโบราณทั้งสามเมือง จึงได้รับการยกย่องจากองค์การ สหประชาชาติให้เป็นเมืองมรดกโลก ยังความภูมิใจมาสู่ชาวไทยทุกคน
          อุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย ตั้งอยู่ในเขตตำบลศรีสัชนาลัย ตำบลสารจิต ตำบลหนองอ้อและตำบลท่าชัย มีเนื้อที่ 45.14 ตารางกิโลเมตร มีโบราณสถานทั้งหมด 215 แห่ง แต่เดิมติดต่อกับกำแพงเพชรและสุโขทัยโดยถนนพระร่วง
โบราณสถานภายในกำแพงเมือง
          วัดช้างล้อม ชื่อเหมือนกับวัดช้างล้อมที่กำแพงเพชร แต่เดิมคนกำแพงเพชรเรียกวัดช้างรอบ ว่าวัดช้างล้อมเช่นกัน โบราณสถานที่สำคัญคือ เจดีย์ประธานทรงลังกาตั้งอยู่บนฐานประทักษิณ รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส มีช้างปูนปั้นเต็มตัวประดับโดยรอบฐานทั้ง4 มีทั้งหมด 39 เชือก สันนิษฐานว่าผู้สร้างคือพ่อขุนรามคำแหง
          วัดเจดีย์เจ็ดแถว ตั้งอยู่ด้านหน้าวัดช้างล้อม โบราณสถานที่สำคัญคือเจดีย์ประธานรูปดอกบัวตูมอยู่ด้านหลังวิหาร มีเจดีย์รายรวมทั้งอาคารแบบต่างๆกันรวมถึง 33 องค์ วัดเจดีย์เจ็ดแถวเป็นชื่อที่ตั้งขึ้นภายหลังโดยราษฎรในท้องถิ่น สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพสันนิษฐานว่าวัดเจดีย์เจ็ดแถวเป็นที่ประดิษฐานของพระอัฐิของพระราชวงศ์สุโขทัย
          วัดนางพญา โบราณสถานที่สำคัญประกอบด้วยเจดีย์ประธานเป็นเจดีย์ทรงกลม ตั้งอยู่บนฐานประทักษิณ วิหารก่อด้วยศิลาแลงมีมุขหน้าและมุขหลัง ผนังวิหารเจาะช่องแสง ผนังด้านทิศใต้ ยังมีลวดลายปูนปั้นที่สวยงาม ลวดลายปูนปั้นมีลักษณะเด่นคือ ลวดลายที่ทำเป็นกึ่งมนุษย์กึ่งวานรกำลังวิ่ง แต่ถูกทำลายไปบางส่วน เป็นฝีมือชั้นครู รูปแบบศิลปะอยู่สมัยอยุธยาตอนต้น
          วัดเขาสุวรรณคีรี ตั้งอยู่บนเขา บนยอดเขามีเจดีย์ประธานขนาดใหญ่มากทรงระฆังก่อด้วยศิลาแลง ฐานเขียงใหญ่ห้าชั้น ใช้สำหรับลานประทักษิณ มีซุ้มพระทั้ง สี่ด้าน นับว่าเป็นวัดที่มีทิวทัศน์งดงาม สามารถมองเห็น ศรีสัชนาลัยได้ทั้งเมือง ขั้นไปแสนเหนื่อย แต่เมื่อขึ้นไปแล้ว หายเหนื่อยเป็นปลิดทิ้ง
          วัดเขาพนมเพลิง อยู่บนยอดเขาสูงสุด คู่กับวัดเขาสุวรรณคีรี โบราณสถานที่สำคัญคือ เจดีย์ประธานทรงกลม ก่อด้วยศิลาแลง ตั้งแต่ก้านฉัตรขึ้นไปพังทลายหมด มณฑปก่อด้วยศิลาแลง มีบันไดสูงขึ้นสู่มณฑป ชาวบ้านเรียกศาลนั้นว่า ศาลเจ้าแม่ละอองสำลี เขาพนมเพลิงตามพงศาวดารเหนือ สร้างพร้อมกับการสร้างเมืองศรีสัชนาลัย
          เมื่อออกจากอุทยานประวัติศาสตร์ ได้ไปชมกลุ่มเตาเผาทุเรียง บ้านเกาะน้อย เราพบเตาเผาตลอดริมฝั่งแม่น้ำยม โดยกระจายทั่วไปประมาณ 1.5 กิโลเมตร เท่าที่สำรวจพบแล้วประมาณ 200เตา โดยอยู่รวมกันเป็นกลุ่มๆ เตาเผาที่จัดแสดงไว้คือ -
          กลุ่มเตาเผาที่ 61 มีเตาใต้ดิน 4 เตา เป็นเตาที่ขุดลงไปในดิน ภาชนะที่พบส่วนใหญ่เป็นไหขนาดใหญ่สำหรับบรรจุน้ำหรือของแห้ง
          กลุ่มเตาเผาหมายเลข 42 เป็นแหล่งโบราณคดีที่ทำให้ทราบถึงการพัฒนาการเตาเผาและสิ่งผลิตจากเตาเพราะภายในใต้ดินนั้นขุดพบเตาเผาสังคโลกทับซ้อนอยู่ถึง 19 เตา ที่เรียกว่าเตาทุเรียง อาจจะเพี้ยนมาจากคำว่าเตาเชลียง ก็ได้
          โบราณสถานที่ศรีสัชนาลัย มีอีกเป็นจำนวนมาก ในเวลาที่จำกัดเราไม่สามารถไปชมได้อย่างทั่วถึง อาณาจักรที่ยิ่งใหญ่บนลุ่มน้ำยม เมืองมรดกโลกที่งดงาม คู่กับสุโขทัยและกำแพงเพชรไปนิจนิรันดร์ เมื่อศึกษาอย่างจริงจังแล้วพบความยิ่งใหญ่ของบรรพบุรุษของเราที่รังสรรค์บ้านเมืองได้ จนได้รับยกย่องให้เป็นเมืองมรดกโลก