เจดีย์ช้างค้ำในเมืองกำแพงเพชร

 

           ช้างเป็นสัตว์สำคัญที่สังคมไทยยกย่อง มาตั้งแต่อดีต ถือเป็นสัตว์คู่บุญบารมีของพระมหากษัตริย์ ในสมัยโบราณชาติไทยมีธงช้าง เป็นธงประจำชาติ ในศาสนาพุทธถือว่าช้างมีภาระต้องค้ำจุนพระศาสนาเพราะเป็นสัตว์ใหญ่ ส่วนในสถาบันพระมหากษัตริย์ ช้างเป็นสัตย์คู่บุญบารมีของพระองค์ พระมหากษัตริย์ใดยิ่งใหญ่ต้องมีช้างเผือกมาสู่บารมี เรียกกันว่าพระเจ้าช้างเผือก เมื่อพระมหากษัตริย์ออกศึกต้อง ทรงช้างเป็นพาหนะเช่นกัน ช้างจึงเป็นสัตว์ ที่ยิ่งใหญ่เหนือสัตว์ทั้งปวง
          
จังหวัดกำแพงเพชร มีเจดีย์ที่มีช้างค้ำจุนพระพุทธศาสนา หรือช้างค้ำพระธาตุ ปรากฎหลักฐานอยู่สามวัด คือวัดช้างรอบ เจดีย์ช้างเผือกวัดพระแก้ว และวัดนาควัชรโสภณ เจดีย์ช้างค้ำ เป็นศิลปะสมัยสุโขทัย งดงามมากในความเหมือนและความแตกต่าง ที่ลงตัว เราลองมาศึกษา ทั้ง สามวัดโดยละเอียดด้วยกัน
         
วัดช้างรอบ เดิมชาวกำแพงเพชร เรียกกันว่าวัดช้างล้อม มีเจดีย์ประธานขนาดใหญ่ ก่อสร้างซ้อนกันอยู่ ....ภายในเจดีย์ทรงกลมมีเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์ซ่อนอยู่ ซึ่งหมายถึงการแสดงอำนาจทางการเมือง ที่ซ้อนทับของอยุธยาที่เหนือสุโขทัยในภายหลัง พระเจดีย์ที่สูงใหญ่มีช้างล้อมโดยรอบ 68 เชือกอยู่บนฐานใหญ่ อีกชั้นหนึ่งโดยไม่ติดพื้นดินแต่ประการใด ลักษณะช้างเป็นช้างปูนปั้นที่มีแกนเป็นศิลาแลง ลักษณะช้างสูงใหญ่ขนาดช้างโดยทั่วไป โผล่มาครึ่งตัว ไม่มีลักษณะที่สมบูรณ์เลย ร่องรอยที่เห็นเป็นช้างทรงเครื่อง แบบช้างของพระมหากษัตริย์ งดงามที่สุด งานประติมากรรม ได้สัดส่วนงดงาม อาจเป็นช่างฝีมือของราชสำนัก ระหว่างช้างแต่ละเชือก มีลายปูนปั้นเป็นเครือเถา อ่อนช้อย งดงาม หาคำมาบรรยายได้ยาก ถือได้ว่าช้างที่วัดช้างรอบเป็นช้างที่เด่นในความงดงามตามลักษณะคชลักษณ์ ครบทุกประการ ถ้าท่านมีโอกาสได้ชมขอให้พินิจให้ละเอียดจะพบสัจธรรมที่ซ่อนอยู่
        
วัดนาควัชรโสภณ เป็นวัดโบราณ มีเจดีย์ทรงกลมที่งดงาม ยิ่งใหญ่อยู่กลางอุทกสีมา โดยรอบพระมหาเจดีย์มีช้างขนาดใหญ่กว่าตัวจริง เป็นปูนปั้นที่มิได้ทรงเครื่อง อยู่ติดฐานพระเจดีย์ โผล่มาครึ่งตัว โดยรอบมี 18 เชือก งดงามเป็นลักษณะของช้างเผือก มีสภาพสมบูรณ์บ้าง บางแห่งพบเพียงร่องรอย
ของช้าง คำว่านาค หมายถึงช้าง วัดนาควัชรโสภณ จึงเรียกชื่อโดยสามัญว่าวัดช้าง เพราะมีเจดีย์ช้างค้ำ
เป็นสัญลักษณ์ของวัด ท่านใดไปวัดช้างแล้วมิได้ไปชมเจดีย์ช้างรอบองค์นี้ เสมือนมิได้ไปวัดช้างกระนั้น
         เจดีย์ช้างเผือก เดิมเรียกกันว่าวัดช้างเผือก อยู่ภายในกำแพงเมือง บริเวณวัดพระแก้ว เมื่อขุด
แต่งพบว่าวัดช้างเผือก เป็นวัดพระแก้วนั่นเอง ช้างค้ำที่วัดพระแก้วนี้ ติดกับพื้นดิน ลักษณะของช้างหลังจาการซ่อมแซมแล้ว มีลักษณะที่งดงามมากแต่มิได้ทรงเครื่อง ผู้ชมสามารถลอดเข้าไปในงวงช้างได้ ตั้งอยู่ในสถานที่ ที่เหมาะสมกับการเป็นวัดหลวงในเมืองอย่างยิ่ง มีจำนวน 32 เชือก เจดีย์องค์นี้แต่เดิมเป็นเจดีย์ทรงกลม แต่มี 5 ยอด ผู้คนที่ไปชมวัดพระแก้วมักมิได้มีโอกาสไปชมเจดีย์ช้างเผือก และมีไม่กี่คนที่มีโอกาสได้เปรียบเทียบ ช้างทั้งสามแบบของวัดทั้งสามวัดถ้าได้ชมครบแล้ว จะรู้สึกภูมิใจ ในสถาปัตยกรรมของเรา
         เมืองกำแพงเพชร อาจมีเจดีย์ช้างค้ำอีกแต่เราหาหลักฐานไม่พบ การได้มีโอกาสชมช้างที่ยิ่งใหญ่ทั้งสามวัดย่อมมีข้อแตกต่างกัน วัดช้างรอบ ทรงเครื่อง ประณีต ยิ่งใหญ่ วัดนาควัชรโสภณ ขนาดมโหฬาร น่าเกรงขาม ดูขึงขังและศักดิ์สิทธิ์ วัดพระแก้วเจดีย์ช้างเผือก อ่อนโยน เป็นที่พึ่งเป็นที่หวัง เป็นที่ควรเข้าน้อมไหว้ ช้างทั้งสามวัด คือสัญลักษณ์ แห่งความศักดิ์สิทธิ์ ช้างดูแลค้ำจุนพระพุทธศาสนา
น่าเสียดายยิ่งที่เสียหายไปเป็นจำนวนมาก เรามโนภาพตามไปในอดีต กำแพงเพชรของเราจะยิ่งใหญ่ปานใด ท่านโปรดได้ตรองดู