จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

เสด็จประพาสต้น เมืองกำแพงเพชร
            ประพาสต้น  หมายถึง การเสด็จแบบไม่เป็นทางการ  ไม่ประสงค์ให้มีการต้อนรับ เพื่อพระองค์จะได้มีโอกาสทอดพระเนตรสุขทุกข์ของประชาชนของพระองค์ อย่างไม่มีการเตรียมการไว้ พระพุทธเจ้าหลวง คือ กษัตริย์ที่สิ้นพระชนไปแล้ว  พระพุทธเจ้าหลวงท่านเสด็จออกจากพระราชวังสวนดุสิต ตั้งแต่วันที่ 27 กรกฎาคม 2449 รอนแรมผ่านลำน้ำเจ้าพระยาถึงบ้านแดน เขตรอยต่อระหว่างจังหวัดกำแพงเพชรกับจังหวัดนครสวรรค์ เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2449 และทรงเข้าตัวเมืองกำแพงเพชร ในวันที่ 22 สิงหาคม 2449 ประทับแรมที่พลับพลาใกล้กับวัดชีนางเกา
   เหตุผลที่พระพุทธเจ้าหลวงเสด็จมาที่นครชุม
    สาเหตุที่ ๑ คือ สมัยก่อนกำแพงเพชรมีความเชื่อในเรื่องของการมานครชุมว่า ถ้าใครมาที่นครชุมจะต้องหันหน้าออกไปทางกำแพงเพชร ห้ามหันหน้าเข้าทางนครชุม ไม่งั้นจะมีอันเป็นไปถึงชีวิต พระพุทธเจ้าหลวงจึงเสด็จเพื่อลบคำสบประมาท และความหวาดกลัว ให้ประชาชนรู้ว่านครชุมไม่ได้น่ากลัวดังคำร่ำลือ
              สาเหตุที่ ๒ คือ พระองค์อยากเห็นสภาพบ้านเมืองของกำแพงเพชร สภาพความเป็นอยู่ของราษฎรเมืองกำแพงเพชร จึงเสด็จโดยสามัญชน(ปลอมตัว)
              เพราะสมัยก่อนที่ความเชื่อที่ว่าถ้าใครมากำแพงเพชรจะต้องตาย จะต้องเอาหม้อใหม่มาด้วย เพื่อใส่กระดูกตัวเอง  และถ้ามาจะต้องหันหน้าไปทางกำแพงเพชร  ห้ามหันไปทางนครชุม พระองค์ท่านจึงมาเพื่อลบคำสบประมาท  และพระองค์ทรงอยากเห็นสภาพเมืองกำแพงเพชรและความเป็นอยู่ของคนกำแพงเพชร   พระองค์ท่านจึงมาโดยสามัญชน หรือปลอมตัวมา  พระองค์มาถึงเขาหน่อ ต.บ้านแดน  วัดอรุณราชราราม  เขาเยี่ยมชมอำเภอขาณุวรลักษบุรี คือ ชมถิ่นคนผมแดง  และชมในเมืองกำแพงเพชรโดยละเอียด  พระองค์เยี่ยมชมนครชุมในวันที่ 25 สิงหาคม 2449 ทรงล่องเรือตามคลองสวนหมาก และได้ขึ้นชมบ้านพระโป้  พระองค์ทรงถ่ายรูปบ้านพระโป้  เสร็จจากถ่ายรูปบ้านพระโป้ล่องเรือมาเรื่อยๆ จนมาถึงวัดพระบรมธาตุพระองค์แวะพักรับรับประทานอาหาร และได้เยี่ยมชมเจดีย์สามองค์ พระบรมธาตุสร้างเสร็จก่อนพระองค์จะเสด็จประพาสต้นเพียงสามเดือน  วัดพระบรมธาตุนี้เป็นวัดต้นกำเนิดซุ้มกอ
หลังจากที่พระองค์เสด็จชมเมืองกำแพงเพชรเสร็จพระองค์ก็เสด็จกลับ  พระองค์คิดว่าการเสด็จในครั้งนี้พระองค์ได้รู้เรื่องราวหลายอย่างและสนุกสนาน  ชาวบ้านก็คุยกับพระองค์อย่างกับเป็นเพื่อนบ้านกันเพราะพระองค์มาอย่างคนธรรมดาที่ไม่มีใครมาคอยต้อนรับหรือคอยจัดเตรียมการให้พระองค์  และพระองค์ก็ยังคงเสด็จมาที่กำแพงเพชรอยู่หลายครั้งแต่ก็ไม่ได้เหมือนครั้งแรกที่มาเพราะ มีข้าราชการต่างมาค่อยต้อนรับพระองค์พระองค์จึงไม่สะดวกสักเท่าไรที่จะเยี่ยมชมกำแพงเพชรเหมือนเช่นที่มาครั้งก่อน
นี่เป็นเรื่องราวที่ข้าพเจ้าได้เข้ารับฟังการบรรยายงานครบรอบ 108 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จพระประพาสต้นเมืองกำแพงเพชร  ไม่ใช่มีแต่เพียงพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวยังมีพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชพร้อมด้วยพระราชินีที่ทรงเสด็จมายังกำแพงเพชร
ในครั้งที่หนึ่งทั้งสองพระองค์มายังเมืองกำแพงเพชร ในวันที่ 25 มกราคม 2510 เพื่อทำพิธีบวงสรวงสังเวยพระนเรศวรมหาราช เพราะวันที่ 25 มกราคม ทรงเป็นวันที่พระนเรศวรทำยุทธหัตถีชนะพระมหาอุปราชา จึงเป็นวันสำคัญ  ทั้งสองพระองค์ทรงเยี่ยมชมพสกนิกรที่คอยต้อนรับพระองค์ จากนั้นพระองค์ทั้งสองก็เสด็จไปเสวยอาหารกลางวันที่ศาลหลักเมือง  ทั้งสองพระองค์ทรงปลูกต้นสักบริเวณหน้าศาลากลางสองต้น  ในหลวงปลูกด้านขวา  ราชินีปลูกทางด้านซ้าย ของศาลากลางจังหวัดกำแพงเพชร
ในครั้งที่สองพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ และสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาสยามพระบรมราชกุมารี ทรงมาถวายผ้าพระกฐินต้นที่วัดคูยาง อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร ถวายทรัพย์ส่วนพระองค์ หกหมื่นบาทเพื่อทำอุโบสถ และอันเชิญพระปรมาภิไธยย่อ ภปร มาประดิษฐานหน้าพระอุโบสถและขอประดิษฐานมาภิไธยย่อ สก. ไว้ที่หน้าบันด้านหลังพระอุโบสถ เมื่อวันที่ 1 ตุลาคม 2523 และพระราชทานนามพระพุธรูปว่าพระพุทธวัชรปราการ เมื่อวันที่ 3 กุมภาพันธ์ 2527
ในวันที่ 29 มกราคม 2521 พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราช เสด็จพระราชทานธงประจำรุ่นของชาวบ้านในอำเภอต่างๆ 117 รุ่น ที่อำเภอเมืองกำแพงเพชร และทรงเยี่ยมราษฎรที่มาเฝ้า ราษฎรทรงทูลขอน้ำเพื่อทำการเกษตรและมีใช้ตลอดปี พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชทรงดำริในวันที่ 30 มกราคม 2521 ให้กรมชลประทาน จัดสรรน้ำให้ประชาชนมีใช้
กล่าวได้ว่าชาวกำแพงเพชรเป็นที่น่ายินดีถ้าพระพุทธเจ้าหลวงไม่ทรงเสด็จมา ชาวกำแพงเพชรก็จะไม่เจริญจนถึงปัจจุบันนี้และเป็นที่น่ายินดีอีกอย่างยิ่งที่ พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวและพระบาทสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถ ที่เข้ามาช่วยเหลือเรื่องน้ำให้แก่ชาวกำแพงเพชร จึงทำให้ชาวกำแพงเพชรมีน้ำกิน น้ำใช้ อุดมสมบูรณ์มาจนถึงปัจจุบัน
ดิฉันต้องขอขอบพระคุณท่านอาจารย์สันติ อภัยราช เป็นอย่างสูงที่ทำให้ดิฉันได้รับความรู้ที่ไม่เคยได้รับรู้มาก่อน และขอบพระคุณเจ้าอาวาสวัดพระบรมธาตุที่ได้จัดงานนี้ขึ้นทำให้ตัวดิฉันเอง เพื่อนๆในห้องรวมถึงน้องๆเยาวชนรุ่นหลังได้รู้ได้ทราบถึงประวัติศาสตร์ของจังหวัดและดิฉันขอให้จัดงานแบบนี้ไปทุกๆปีเพื่อที่จะฟื้นฟูประวัติศาสตร์ที่ทุกคนกำลังจะลืมมันลงไปให้กลับมาอยู่ในใจของทุกคน
นางสาววรรณนิสา  ยอดโยม 551121522  โปรแกรมวิชาภาษาไทย คณะครุศาสตร์

สรุปเรื่องราวได้ดี ดำเนินเรื่องดี ใช้ความรู้ความเข้าใจเฉพาะตัวเขียน ให้ ๑๐ คะแนน