จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

พระกำแพงลีลา เชยคางข้างเม็ด
ในบรรดาพระเครื่องเมืองกำแพงเพชร  พระกำแพงลีลา?เชยคางข้างเม็ด" หนึ่งในพระพิมพ์ที่พบในบริเวณลานทุ่ง เศรษฐี จากกรุวัดบรมธาตุ วัดอาวาสน้อย และวัดสี่อิริยาบถ นับได้ว่ามีพุทธลักษณะที่งดงาม อ่อนช้อย  ลายเส้นต่างๆ มีความประสานกลม กลืน  นับจำนวนเม็ดที่อยู่ด้านข้าง ได้หนึ่งร้อยแปดเม็ด สวยงามที่สุดอีกองค์หนึ่ง ในกำแพงเพชรคำว่า  "เชยคาง" นั้น มาจากพุทธลักษณะที่พระกรด้านซ้ายยกขึ้นพาดพระอังสาแลดูคล้ายการเชยคาง และ "ข้างเม็ด" มาจากพุทธศิลปะเม็ดไข่ปลาที่ปรากฏโดยรอบซุ้มเรือนแก้วงดงามที่สุด
 
             พระกำแพงลีลาเชยคางข้างเม็ด เป็นพระพิมพ์มีทั้งชนิดที่เป็นเนื้อดิน และเนื้อชิน  สัณฐานรูปสี่เหลี่ยมยาว ด้านบนโค้งมน ยอดแหลม ส่วนด้านล่างตัดตรง องค์พระประทับยืน แสดงปางลีลา เหนืออาสนะเส้นตรง 2 ชั้น อยู่ภายในซุ้มเรือนแก้ว รอบซุ้มเรือนแก้วและฐานประดับด้วยเม็ดไข่ปลา พระเกศเป็นมุ่นเมาลี 2 ชั้น บนสุดมีลักษณะคล้ายดอกบัวตูม พระศกเป็นเม็ดงายาวรีโดยรอบ พระพักตร์เอียงไปด้านซ้าย กลมกลืนกับพระอิริยาบถก้าวย่างพระบาท ปรากฏพระเนตร พระนาสิก และพระโอษฐ์ชัดเจน ลำพระศอไม่เด่นชัด แต่สร้อยพระศอปรากฏชัดเจน พระอังสากว้าง พระอุระอวบอูมล่ำสัน แต่แฝงความอ่อนช้อยงามสง่าเป็นฝีมือสกุลช่างกำแพงเพชร โดยแท้  ลำพระองค์วาดเว้ากลมกลืนอย่างมีทรงและทอดต่อลงมาจนถึงพระบาท เส้นพระอังสะและชายจีวรอ่อนช้อยแลดูไหวพลิ้ว ด้านหลังเป็นหลังแบนเรียบปรากฏลายผ้าหยาบเหมือนจงใจ  มี สามขนาด คือพิมพ์ใหญ่ กลาง และเล็ก
ผิวขององค์พระในแต่ละกรุ จะมีลักษณะแตกต่างกันไป ถ้าเป็นของ "กรุวัดบรมธาตุและกรุบริเวณทุ่งเศรษฐี" จะมีผิวสนิมตีนกาเป็นสีดำๆ เป็นส่วนใหญ่ ส่วนที่พบที่ "กรุวัดอาวาสน้อยและวัดสี่อิริยาบถ" มักจะมีผิวปรอทหลงเหลืออยู่ ผิวมักจะออกขาวซีดๆ ที่พบเป็นชินแก่ตะกั่ว มีสนิมแดงก็พบบ้าง แต่น้อยมาก  ถ้าเนื้อดินจะมีแร่ดอกมะขามชัดเจน
พุทธคุณ ดีทางด้านโภคทรัพย์ เมตตา  แคล้วคลาด และคงกระพัน เนื่องจากเป็น พระปางลีลา จึงมีความเชื่อกันอีกว่า เป็นพระดีเลิศทางความเจริญก้าวหน้า  พระลีลาเชยคางข้างเม็ด ที่เป็น พระแท้ และมีสภาพสวยสมบูรณ์ หาได้ยากมากมีราคาเลข ๖ หลัก นับว่าเป็นพระเครื่องเมืองกำแพงเพชร อีกองค์หนึ่งที่งดงามและน่าสนใจมาก

                           สันติ อภัยราช



(http://upic.me/i/dk/a5650.jpg) (http://upic.me/show/54877849)