จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

รำโคมประทีป
งามเอยงามประทีป ระยิบยับ
ส่องสว่างแสงประดับ เจดีย์ใหญ่
พระบรมธาตุ ศูนย์รวมแห่งจิตใจ
งามวิไลนางรำ นำศรัทธา

หลักฐานเก่าที่สุดคือหลักฐาน จาก ตำหรับท้าวศรีจุฬาลักษณ์ สมัยสุโขทัย กล่าวถึงประทีปโคมไฟ ในการนำทางเสด็จ ของพระร่วงเจ้า ที่บรรดาสาวงาม ถือ  ประทึปโคมไฟ เพื่อส่องสว่างทางแห่งธรรม นำมรรคา บูชาพระ
บรมธาตุ
สันนิษฐานว่า ในระหว่างขบวนเสด็จหยุด เมื่อถึงที่ศักดิ์สิทธิ์ อาทิ พระมหาเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ นางผู้ถือประทีปโคมไฟ จะร่ายรำ
ถวาย พระบรมสารีริกธาตุ แสงไฟจากโคมประทีป จะส่องสว่างงดงามตามท่วงท่ารำ    การรำโคมประทีป นิยมรำในเวลากลางคืน ..ช่วงย่ำสนธยา เป็นต้นไปงดงามราวกับการเคลื่อนคล้อยของดวงดาวประดับนภา เป็นที่เพลินตาและเพลินใจต่อพระร่วงเจ้าและชาวประชาที่ถวายสักการะ พระบรมสารีรืกธาตุ ของพระพุทธเจ้า ตราบนิรันดร์สมัยกระทั่ง ในกาลปัจจุบัน
รำลึกองค์ พุทธะ ผู้ยิ่งใหญ่
กว่าโพธิ์ไทร ศรัทธา มหาศาล
รำประทีป โคมไฟ อยู่เหนือกาล
ขอสว่างทุกวันวาร ในใจเทอญ