จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

เจ้าพ่อสมุนไพร กำแพงเพชร
สมุนไพรเป็นพืชสำคัญของชาวไทยอยู่คู่กับชาวไทยมานานหลายร้อยปีแต่ในปัจจุบันคนไทยกลับลืมเลือนไปสิ้นเราหาคนไทยที่เข้าใจเรื่องสมุนไพรไทยยากยิ่งนักแต่ไม่น่าเชื่อมีคนไทยในกำแพงเพชรศึกษา สมุนไพรอย่างจริงจังอยู่ท่านหนึ่งท่านนั้นคือนายบุญมี บานเย็น( นายโบ๊ะ)  เจ้าพ่อสมุนไพรกำแพงเพชร ที่รายการโทรทัศน์วัฒนธรรมยกย่อง
สวนสมุนไพรจังหวัดกำแพงเพชรตั้งอยู่ บ้านเลขที่ ๔๓ หมู่ที่ ๑ บ้านวังยาง  ตำบลนครชุม  อำเภอเมือง จังหวัดกำแพงเพชร เมื่อเข้าไปชมแล้วชื่นชมนายโบ๊ะ หรือลุงโบ๊ะอย่างยิ่ง ที่รวบรวมสมุนไพรไทยไว้หลายร้อยชนิด จัดเป็นระบบ มีป้ายบอกชื่อสมุนไพรแต่ละชนิด อย่างชัดเจน
      สมุนไพร หมายถึง พืชที่มีสรรพคุณในการรักษาโรค หรืออาการเจ็บป่วยต่าง ๆ การใช้สมุนไพรสำหรับรักษาโรค หรืออาการเจ็บป่วยต่างๆ นี้ จะต้องนำเอาสมุนไพรตั้งแต่สองชนิดขึ้นไปมาผสมรวมกันซึ่งจะเรียกว่า "ยา" ในตำรับยา นอกจากพืชสมุนไพรแล้วยังอาจประกอบด้วยสัตว์และแร่ธาตุอีกด้วย เราเรียกพืช สัตว์ หรือแร่ธาตุที่เป็นส่วนประกอบของยานี้ว่า "เภสัชวัตถุ"พืชสมุนไพรบางชนิด เช่น  กระวาน กานพลู และจันทน์เทศ เป็นต้น เป็นพืชที่มีกลิ่นหอมและมีรสเผ็ดร้อน ใช้เป็นยาสำหรับขับลม แก้ท้องอืด ท้องเฟ้อ พืชเหล่านี้ถ้านำมาปรุงอาหารเราจะเรียกว่า "เครื่องเทศ" ในพระราชบัญญัติยาฉบับที่ 3 ปีพุทธศักราช 2522 ได้แบ่งยาที่ได้จากเภสัชวัตถุนี้ไว้เป็น 2 ประเภทคือ
๑.   ยาแผนโบราณ  หมายถึง ยาที่ใช้ในการประกอบโรคศิลปะแผนโบราณหรือในการบำบัดโรคของสัตว์ ซึ่งมีปรากฏอยู่ในตำรายาแผนโบราณ
๒.   ยาสมุนไพร หมายถึงยาที่ได้จากพืชสัตว์แร่ธาตุที่ยังมิได้ผสมปรุงหรือแปรสภาพสมุนไพรนอกจากจะใช้เป็นยาแล้ว ยังใช้ประโยชน์เป็นอาหาร ใช้เตรียมเป็นเครื่องดื่ม ใช้เป็นอาหารเสริม เป็นส่วนประกอบในเครื่องสำอาง ใช้แต่งกลิ่น แต่งสีอาหารและยา ตลอดจนใช้เป็นยาฆ่าแมลง ในทางตรงกันข้าม มีสมุนไพรจำนวนไม่น้อยที่มีพิษ ถ้าใช้ไม่ถูกวิธีหรือใช้เกินขนาดจะมีพิษถึงตายได้ ดังนั้นการใช้สมุนไพรจึงควรใช้ด้วยความระมัดระวังและใช้อย่างถูกต้อง

เรามีความยินดียิ่งที่จังหวัดกำแพงเพชรมีบุคคลสำคัญทางวัฒนธรรมท้องถิ่นในการนำภูมิปัญญาไทยด้านสมุนไพรมาพัฒนา
อย่างงดงามเป็นระเบียบและจริงจังน่ายกย่องอย่างยิ่ง ท่านที่เราภูมิใจคือ นายบุญมี บานเย็น ได้เสียสละเวลา และทุนทรัพย์ ในการศึกษา สมุนไพรอย่างมีระบบ รายการโทรทัศน์วัฒนธรรมจดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชรและสภาวัฒนธรรมกำแพงเพชรขอยกย่อง นายบุญมี บานเย็นว่า เป็นบุคคลทางวัฒนธรรมด้านภูมิปัญญาสมุนไพร ที่สมควรได้รับการยกย่องอย่างยิ่ง

                                                               สันติ อภัยราช