จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

   อุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร เป็นเมืองโบราณ ที่งดงาม ยิ่งใหญ่ และ  สมบูรณ์ ที่สุดแห่งหนึ่งในประเทศไทย งดงามและยิ่งใหญ่ จนกระทั่ง  องค์การยูเนสโก(องค์การศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ) ประกาศยกย่องให้เมืองโบราณกำแพงเพชรเป็นเมืองมรดกโลก ร่วมกับสุโขทัย และศรีสัชนาลัย
http://www.sunti-apairach.com/gallery2010/albumns2010/section5/sec5_06/Dynamic/slides/sec5_6_15.jpg
http://www.taklong.com/north/p/158176DSC06264web.jpg
 
        อุทยานประวัติศาสตร์แห่งกำแพงเพชร เป็นงานสถาปัตยกรรมที่มีเอกลักษณ์ ทั้งในด้านการใช้ศิลาแลงเป็นวัสดุก่อสร้าง รูปแบบทางศิลปกรรมเป็นของแท้ดั้งเดิมที่แสดงถึงฝีมือและความเชื่อของบรรพชน ในอดีต ตลอดจนโบราณสถานรวมกลุ่มหนาแน่นในบริเวณป่าธรรมชาติ ซึ่งยังคงบรรยากาศพุทธสถานเขตอรัญวาสีดังเช่นในอดีต จึงสมควรได้รับการยกย่องให้เป็นเมืองมรดกโลก อย่างที่สุด
      โบราณสถานของเมืองกำแพงเพชร เกือบทั้งหมดเป็นศาสนสถานในพุทธศาสนา ลัทธิเถรวาทแบบลังกาวงศ์ มีอายุราว พุทธศตวรรษที่ 19 หรือสมัยพระมหาธรรมราชาลิไท พุทธศาสนาในสมัยนั้นมีพระสงฆ์ 2 ฝ่าย คือ ฝ่ายคามวาสีหรือวัดที่อยู่ในเมือง และอรัญวาสีหรือฝ่ายที่อยู่นอกเมืองนับร้อยวัด จีงอาจกล่าวได้ว่ากำแพงเพชรเป็นเมืองต้นแบบพระพุทธศาสนาอย่างแท้จริง

          สิ่งปลูกสร้างทุกอย่าง เช่น ตัววัด เจดีย์ วิหาร พระพุทธรูป กำแพง เสาอาคาร กุฏิ แม้กระทั่งถานหรือส้วม ล้วนแล้วแต่ใช้ศิลาแลงทั้งหมด ซึ่งถือว่าเป็นโบราณสถานเพียงแห่งเดียวในประเทศไทยและอาจจะแห่งเดียวในโลก ที่ใช้ศิลาแลงมาก่อสร้าง เป็นเอกลักษณ์หาจากที่อื่นไม่ได้ และจังหวัดกำแพงเพชรเป็นจังหวัดเดียวที่มีเอกลักษณ์สำคัญคือศิลาแลง ภายในเขตอรัญญิกกำแพงเพชร ใต้แผ่นดินเมืองคนแกร่ง เมื่อขุดลงไปไม่ถึงหนึ่งเมตรจะพบแหล่งศิลาแลงจำนวนมาก เป็นต้นทุนสำคัญในการสร้างโบราณสถานในเมืองกำแพงเพชรทั้งหมด
       ชื่อเดิมของกำแพงเพชร คือเมืองชากังราว คำว่าชากังราวเป็นภาษามอญ แปลตรงตัวว่าด่านหรือชุมทาง  ที่เรียกว่ากำแพงเพชร เพราะกำแพงเมืองมีความแข็งแรงเหมือนเพชรจนมีตำนานว่า พระอินทร์ โปรดให้พระวิษณุกรรม เนรมิตกำแพงเมืองขึ้น ยิ่งใหญ่แข็งแกร่ง และงดงามจนผู้คนเรียกขานกันว่ากำแพงเพชร
          ปัจจุบันกำแพงเมืองที่หลงเหลืออยู่ในประเทศไทยจำนวน 70 เมือง กำแพงเมืองของจังหวัดกำแพงเพชรเป็นกำแพงเมืองที่สวยที่สุด และ สมบูรณ์ที่สุดหนึ่งเดียวของเมืองไทย ตาม ดำรัสของกรมพระยาดำรงราชานุภาพ บิดาแห่งประวัติศาสตร์ไทย  นับว่าอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชรน่าไปชมอย่างยิ่ง
         กรมศิลปากรได้ดำเนินการเปิดอุทยานประวัติ ศาสตร์กำแพงเพชรอย่างเป็นทางการเมื่อวันพฤหัสบดีที่ 18 เมษายน พ.ศ.2534 โดยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ เสด็จฯ เป็นประธาน ทรงปลูกต้นชิงชันไว้สองต้น ในบริเวณศูนย์ข้อมูลอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร ในปัจจุบัน
             มิใช่เพียงความภูมิใจของคนกำแพงเพชรและคนไทยเท่า นั้น คณะกรรมการมรดกโลก แห่งอนุสัญญาคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและธรรมชาติของโลก ยังได้ประกาศขึ้นทะเบียนโบราณสถานของจังหวัดกำแพงเพชร เป็นแหล่งมรดกโลกทางวัฒนธรรม ในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก ที่เมืองคาร์เธจ ประเทศตูนีเซีย เมื่อวันที่ 12 ธันวาคม พ.ศ.2534 นับเป็นมรดกโลกตามบัญชีในลำดับที่ 574 ร่วมกับอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยและอุทยานศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย
           ใครที่เคยมาชมอุทยานประวัติศาสตร์กำแพงเพชร แล้ว จะพูดเป็นเสียงเดียวกันว่า งดงามและยิ่งใหญ่ ไม่แพ้แหล่งมรดกโลกแหล่งในในโลก จึงเชิญชวนทุกท่านให้มาเที่ยวชม กำแพงเพชรเมืองมรดกโลก ด้วยความภาคภูมิใจ สมกับคำขวัญเมืองกำแพงเพชรที่ว่า

   กรุพระเครื่อง  เมืองคนแกร่ง ศิลาแลงใหญ่  กล้วยไข่หวาน   น้ำมันลานกระบือ เลื่องลือมรดกโลก

                                                                   สันติ อภัยราช
(http://[img])[/img]