จดหมายเหตุวัฒนธรรมกำแพงเพชร โดย อาจารย์สันติ อภัยราช

?วันสถาปนาเมืองกำแพงเพชร?
สืบค้นโดย อาจารย์รุ่งเรือง  สอนชู
                  จากหนังสือเรื่อง ?ตำนานสิงหนวัติกุมาร? ของนายมานิต  วัลลิโภดม หน้า 82-93  กล่าวถึง เจ้าพรหมกุมาร โอรสของพระเจ้าพังคราช  กษัตริย์องค์ที่ 42  แห่งเมืองโยนก  ว่า  จุลศักราช 298  หรือพุทธศักราช  1479  เจ้าพรหมกุมารได้ยึดเมืองโยนกคืนจากขอมแล้ว  ไล่ปราบขอมตั้งแต่เมืองโยนกล่องลงมาจนถึงสถานที่แห่งหนึ่ง(ซึ่งสถานที่แห่งนี้ในพงศาวดารโยนก ของพระยาประชากิจกรจักร์(แช่ม  บุญนาค)หน้า 153-154  หมายถึง ?เมืองแปบ?  กำแพงเพชร)  ซึ่งมีข้อความดังนี้   
                   ? พรหมกุมารกำจัดขอมไปมิได้หยุดหย่อน พ้นจากเขตแดนพ่อแห่งตนไปได้เดือนหนึ่ง ถึงแดนเมืองลวรัฐเก่ามาต่อกันนั้นมิได้ย่นย่อ  ครั้งนั้นพรหมกุมารก็พักรี้พลนอนอยู่นั้นคืนหนึ่ง  ส่วนพระอินทร์ก็เล็งดูรู้ยังเหตุอันนั้น แล้วก็รำพึงว่า  พรหมกุมารนี้เที่ยวกำจัดพระยาขอมดำและพลขอมทั้งหลายไปถึงที่ใด  ก็มิได้หยุดหย่อนดังนี้ก็จักฉิบหายสิ้นแล  ควรกูจักโปรดเอาชีวิตขอมทั้งหมดไว้เทอญ  ว่าดังนั้นแล้วก็บังคับยังเทวบุตร  ให้ลงมาเนรมิตกำแพงหินศิลากั้นหน้าแห่งพรหมกุมารไว้?
                   พรหมกุมารจึงหยุดยั้ง  นำทหารกลับคืนเมืองโยนกและให้พระเจ้าพังคราชพระราชบิดาเป็นกษัตริ์ตามเดิม  พรหมกุมารก็ยังไม่ไว้วางใจเกรงขอมดำจะขึ้นมาทำลายเมืองโยนกอีก  จึงได้สร้างเมืองขึ้นใหม่คือ ?เมืองไชยปราการ? (ปัจจุบันเป็นเมืองโบราณอยู่ระหว่างจังหวัดเชียงรายกับแม่น้ำโขง) แล้วขึ้นเป็นกษัตริย์  ได้ปกครองเมืองไชยปราการนานถึง 59 พรรษา ก็ทิวงคตเมื่อจุลศักราช 359  หรือพุธศักราช  1540 
                   พระเจ้าไชยสิริพระราชโอรสของพระเจ้าพรหมได้ราชาภิเษกเสวยราชสมบัติในเมืองไชยปราการต่อจากพระราชบิดา  ปกครองได้  7  พรรษา ถูกกองทัพของพม่า จากเมืองสุธรรมวดี(เมืองสเทิม) เข้ามายึดเมืองไชยปราการ พระเจ้าไชยสิริไม่สามารถจะป้องกันไว้ได้  จึงต้องพากันหลบหนีออกจากเมืองไชยปราการ ตามข้อความที่คัดลอกมาดังนี้
                    ?ศักราชได้  ๓๖๖  ตัวปีเมิงไส้  ศาสนาพระพุทธเจ้าล่วงไปพ้นเต็มบริบูรณ์นั้น เดือน ๘  แรม ๑  ค่ำ  วันพฤหัสบดี  ท่านก็มีอาชญาให้ไปปองเอาตนครัวหนีไปนั้นแล   กาลนั้นส่วนว่าพระยาสุธรรมวดีก็มาได้เวียงเปล่าหามีผู้คนไม่  เห็นแต่เท่าไฟไหม้ข้าวและเลือนนั้น  ก็บ่อาจจักตามไปได้  ก็พารี้พลโยธาหนีกลับคืน  เมื่อหาบ้านเมืองนั้นแล
                        ส่วนพระองค์ไชยสิริเจ้าก็ปองเอาคนครัวหนีไป  จักหนีไปหาเวียงโยนกนครราชธานีไชยบุรีศรีช้างแสนหลวงนั้นก็ไปบ่ได้  เหตุว่าฝนตกน้ำแม่กุกกุฎนทีนองมากนัก  ก็พากันหนีไปทางตะวันออก  ล่องใต้ไปทางเมืองผาหมื่นผาแสน  แล้วล่องไปทางตะวันออกเข้าชมพู  คือว่าดอยด้วนนั้นอยู่บ่ได้  กลัวข้าศึกจะติดตามทันก็พากันหนีไปทางตะวันออกนานได้เดือนหนึ่ง  ก็ไปถึงที่พระยาพรหมราชตนพ่อแห่งท่านไล่ขอมไปถึงที่นั้น
                         ครั้งนั้นก็ร้อนถึงที่นั่งพระยาอินทร์  ครั้นพระยาอินทร์ได้ทราบเหตุการณ์ดังนั้น  ก็ลงมาเนรมิตเป็นตาผ้าขาวต้นหนึ่ง  แล้วก็มาอยู่ใกล้ช้างที่นั่ง  กล่าวว่า  ดูกรมหาราช  ท่านจงตั้งเมืองอยู่ฐานะที่นี้เทอญ  เป็นชัยภูมิดี  บ่มีข้าศึกสัตรูจักมาเบียดเบียนท่านแด่  ว่าดั่งนั้นแล้ว  พระยาอินทร์ก็กลับหายไปในกาลนั้น  พระองค์ก็ยับยั้งหมูบริวารอยู่ที่นั้นสามวัน  แล้วเดือน ๙ แรม ๔ ค่ำ  วันอังคารท่านก็สร้างเวียงอยู่ที่นั้น  แล้วเรียกชื่อว่า เมืองกำแพงเพ็ชร์นั้นแล  เหตุเอานิมิตต์พระยาอินทร์เนรมิตกำแพงหินกั้นพรหมกุมารผู้เป็นราชบิดาของท่านครั้งเมื่อไล่พระยาขอมดำไปนั้นแล  มีคนแสนครัว  ก็ตั้งอยู่ริมน้ำแม่ระมิงตราบแถวสบแลก็เปลี่ยนนามว่า พระองค์ไชยสิริเชียงแสนนั้นแล? 
                           การสถาปนาเมืองกำแพงเพชร  จาก ?ตำนานเมืองเชียงแสน? ในหนังสือประชุมพงศาวดารฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 7  หน้า 106-107 ก็มีเรื่องราวที่ตรงกันดังข้อความที่คัดลอกต่อไปนี้
                           ?ก็อยู่บ่ได้กลัวข้าเสิกตามทัน ก็เอากันหนีไปทั้งวันออกไจ้ ๆ นานได้เดือน ๑ ก็ล่วงล้ำที่พระยาพรหมกุมารตนพ่อแห่งท่านไล่ขรอมไปเทิกนั้นวันนึ่งแล  เมื่อนั้นก็ร้อนแผวที่นั่งแห่งพระยาอินก็ลงมาเนรมิตตนเป็นผ้าขาวตน ๑  แล้วก็มายืนอยู่ที่ใกล้  ส่องหน้าช้างที่นั่งท่าน  แล้วก็กล่าวว่า  ดูรามหาราช  ท่านจุ่งตั้งเมืองอยู่ถานที่นี้เทอะ เป็นชัยภูมิดีบ่มีข้าเสิกสัตรูสังจักมาบีบเบียฬสักอันแลว่าอั้น  แล้วก็อนทรายกลับหายไปหั้นแล  เมื่อนั้นท่านก็ยั้งหมู่อยู่ที่นั้น ๓ วันนั้นแล้ว  เดือน  ๙  แรม ๔ ค่ำ  ท่านก็สร้างเวียงอยู่ที่นั่น แล้วก็เรียกชื่อว่าเมืองกำแพงเพกว่าอั้น  เหตุเอานิมิตพระยาอินเนรมิตกำแพงหินเกิ๊ดพรหมกุมารพ่อท่านเมื่อไล่กรอมนั้นแล  มีคนแสนครัวก็ตั้งบ้านอยู่ชอมริมน้ำแม่ระมิงตราบแถวสบแล  ลวดเบิกนามกรว่า พระองค์ชัยศิริเชียงแสนว่าอั้นแล?
                             จากเรื่องราวที่ได้กล่าวมาทั้งหมดนั้นพอที่จะสรุปได้ว่า  พระเจ้าชัยสิริเชียงแสนได้นำเมืองทั้งสองฝั่งแม่น้ำปิงซึ่งมีประชากรรวมกันจำนวนหนึ่งแสนครัวเรือนมาสถาปนาขึ้นเป็น ?เมืองกำแพงเพชร? เมื่อแรม 4 ค่ำ เดือน 9  ปีมะเส็ง  พุทธศักราช  1547
                            ถ้านับอายุเมืองกำแพงเพชรนับตั้งแต่พระเจ้าชัยสิริเชียงแสนเป็นผู้สถาปนาแล้ว  ปีพุทธศักราช  2554  มีอายุ  1008 ปี  ปีพุทธศักราช  2555  จะมีอายุ  1009  ปี
                           ถ้าอย่างนั้นเราชาวกำแพงเพชรควรทำบุญเมืองในปีพุทธศักราชไหนดีจึงจะเหมาะสม