วันที่ ๙ กันยายน ๒๕๕๓ ไปทำรายการโทรทัศน์วัฒนธรรม ที่ตำบลบ่อถ้ำอำเภอขาณวรลักษบุรี จังหวัดกำแพงเพชร มีชมรมสวดพระมาลัย รออยู่กว่า ๒๐ ท่าน ตั้งแต่อายุ ๔๐ ปีจนถึง ๗๐ปี แต่ละท่านมีความตั้งใจที่จะ สืบทอดการสวดพระมาลัยไว้ มีความตั้งใจเป็นอย่างมาก สมควรได้รับการยกย่อง ในความรักในวัฒนธรรมอย่างสูงส่ง
การสวดพระมาลัย เริ่มตั้งแต่สมัยอยุธยาตอนปลาย ประพันธ์โดย เจ้าฟ้าธรรมธิเบศร พระมาลัยเป็นพระอรหันต์องค์สุดท้าย ที่มีฤทธิ์อำนาจมาก สามารถเดินทางไปนรก และสวรรค์ นำเรื่องที่ไปนรกสวรรค์มาเล่าให้ประชาชนฟัง การสวดมาลัย จึงเกิดขึ้นในอดีตกว่า ๓๐๐ ปี เดิมใช้สวดเพื่อสั่งสอนบ่าวสาว ในงานแต่งงาน เป็นเรื่องที่ประชาชนสวด ไม่จำเป็นต้องเป็นพระสวด มีหลายทำนอง
ต้องตั้งใจฟังจึงจะเข้าใจ
ปัจจุบันมาใช้สวดในงานศพ ยังมีการสวดอยู่บ้างในบางแห่ง เป้าหมายที่ซ่อนไว้ คือการอยู่เป็นเพื่อนของเจ้าภาพ โดยมีน้ำใจในการทำให้ สวดให้โดยไม่คิดมูลค่า นับเป็นภูมิปัญญาที่สำคัญอย่างหนึ่ง ของสังคมไทย ที่จำเป็นต้องสืบทอดไว้ให้นานแสนนาน
การสวดมาลัย พัฒนามาเป็นการสวดคฤหัสถ์ การสวดคฤหัสถ์พัฒนามาเป็นจำอวด การเล่นจำอวด พัฒนามาเป็นตลกในปัจจุบัน
ที่ตำบลบ่อถ้ำ มีชมรมสวดพระมาลัย มีนายพยงค์ งาเนียม อายุ ๖๗ ปี เป็นหัวหน้าคณะ มีสมาชิกอีกกว่า ๒๐ มีเนื้อหาที่สวดบางตอน กล่าวถึงการไปชมนรกสวรรค์ของพระมาลัย ดังตัวอย่างบางตอนว่า
"พระคุณเจ้าขอรับ ได้โปรดเวทนาพวกข้าพเจ้าด้วย เมื่อพระคุณเจ้ากลับไปถึงโลกมนุษย์แล้ว ขอได้แวะไปบ้านนั้น เมืองนั้น บอกญาติของข้าพเจ้าชื่อนั้น ให้เร่งทำบุญ แล้วอุทิศส่วนบุญมาให้ข้าพเจ้าด้วยเถอะ ข้าพเจ้าจะได้พ้นกรรมเร็วๆ เจ้าข้า"
ฝ่ายพระมาลัยครั้นกลับมาถึงโลกมนุษย์ ก็นำความตามที่สัตว์นรกพวกนั้นสั่งมาบอกแก่ ญาติ พี่ น้อง ตามตำบลที่ระบุไว้ทุกประการ บรรดาญาติ ครั้นได้ฟังท่านบอก ก็ทำบุญให้ทานอุทิศส่วนกุศลไปให้ โดยไม่รั้งรอ สัตว์นรกผู้เสวยกรรม เมื่อได้อนุโมทนาส่วนกุศลแล้ว ก็พ้นกรรมไปเกิดบนสวรรค์ เสวยสมบัติทิพย์เป็นที่สำราญในทันที.......
การสวดพระมาลัย ควรได้รับการสืบทอดเพราะเรื่องที่สวดนั้น เป็นคำสอนให้คนทำแต่ความดี หลีกเลี่ยงความชั่วทั้งปวง ต้องชื่นชมชาวบ่อถ้ำอำเภอขาณุวรลักษบุรี จังหวัดกำแพงเพชร ที่สามารถรักษาวัฒนธรรมสำคัญนี้ไว้ได้ สมควรได้รับการยกย่องและบันทึกไว้ในรายการโทรทัศน์วัฒนธรรม
[
สันติ อภัยราช
