รายชื่อรายการโทรทัศน์วัฒนธรรม
ชุด กำแพงเพชร เมืองมรดกโลก ๔๘ ตอน
ตอนที่ ๒ ประวัติความเป็นมาของเมืองกำแพงเพชร
จังหวัดกำแพงเพชร เป็นเมืองเก่าที่นับว่ามีความสำคัญทางประวัติศาสตร์และเจริญรุ่งเรืองมาตั้งแต่สมัยทวารวดี เป็นที่ตั้ง เมืองกำแพงเพชร มีชื่อที่เรียกขานอย่างเป็นทางการว่ากำแพงเพชร ภาษาบาลี เรียกว่า วชิรปราการ ซึ่งแปลว่ากำแพงเพชรเหมือนกัน กำแพงเมืองกำแพงเพชร แข็งแกร่งและงดงามราวกับเพชร จนทำให้เกิดตำนาน การสร้างกำแพงเมืองว่าผู้สร้างคือพระวิษณุกรรม เทพเจ้าแห่งช่างเป็นผู้สร้าง ตามตำนานสิงหนวัติกุมารที่บันทึกไว้ว่า....
........พระเจ้าพรหม ขับไล่ขอมดำ จากเหนือลงสู่ใต้ มาติดลุ่มน้ำแม่ปิง ไม่สามารถหนีต่อไปได้พระอินทร์ เกรงผู้คนจะล้มตายจนสูญเผ่าพันธุ์ จึงโปรดให้พระวิษณุกรรม เนรมิตรกำแพงเมืองขึ้น กำแพงนั้นคือ กำแพงเพชร ....พระเจ้าชัยศิริ โอรสพระเจ้าพรหม อพยพผู้คนลงมาทางใต้ เห็นแนวกำแพงที่แข็งแกร่งและงดงาม จึงตั้งเมืองกำแพงเพชรขึ้น ในราวพุทธศักราช 1600 ...
กำแพงเมืองกำแพงเพชร เป็นที่เล่าลือกันมากว่าสร้างอย่างแข็งแกร่ง ใครๆยำเกรงและเรียกขานว่ากำแพงเพชรเป็นสมรภูมิที่มั่นคงที่สุดของเมืองโบราณหลายเมือง เช่น เมืองชากังราว นครชุม ไตรตรึงษ์ เทพนคร และเมืองคณฑี เมืองกำแพงเพชรยังเป็นศูนย์ กลางการค้าทั้งทางบกและทางน้ำ ที่สำคัญ ทางบกมีถนนพระร่วง เป็นเส้นทางในการลำเลียง สินค้าและอาวุธจากเมืองกำแพงเพชรไปยังกรุงสุโขทัย และจากกรุงสุโขทัยไปยังเมือง ศรีสัชนาลัย ส่วนทางน้ำอาศัยแม่น้ำปิงและแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นเส้นทางลำเลียงสินค้าไปยังกรุงศรีอยุธยา นอกจาก นี้การค้าของป่าจากเมืองกำแพงเพชรก็นับว่า มีความสำคัญมาก มีหลักฐานเอกสารฮอลันดาในรัชสมัยสมเด็จพระเจ้าปราสาททองว่า ฮอลันดา ได้ปิดปากแม่น้ำเจ้าพระยา และ บังคับไทยให้ชนชาติฮอลันดาเป็นชาติเดียว ที่ค้าขายหนังกวาง ที่เมืองกำแพงเพชร กล่าวได้ว่าเมืองกำแพงเพชรในอดีตมีความ สำคัญทั้งในด้านการเมือง เศรษฐกิจ ศาสนา ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณีมาช้านาน เมื่อบรรดาเมืองโบราณในเขต ลุ่มแม่น้ำปิงกลายเป็น เมืองร้าง จะด้วยสาเหตุจากศึกสงคราม หรือภัย ธรรมชาติก็ตาม ผู้คนจากเมืองดังกล่าวได้มารวมกัน ในเมืองใหญ่อย่างเมืองกำแพงเพชร สมเด็จฯกรม พระยาดำรงราชานุภาพมีพระวินิจฉัยว่า เมืองชากังราวเป็นชื่อเก่าของ นครชุม ตั้งอยู่บริเวณปากคลองสวนหมากทางฝั่ง ขวาของแม่น้ำปิง ซึ่งต่อมามีการย้ายเมืองมา ตั้งใหม่ทางฝั่งซ้ายของแม่น้ำปิง ตรงข้ามกับเมืองนครชุมเดิม ชื่อว่า กำแพงเพชร แนวคิดนี้เป็นที่ยอมรับกันแพร่หลายที่สุด
สมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพได้ทรงบันทึกเรื่อง กำแพงเมืองไว้ว่า " เป็นกำแพงเมืองที่เก่าแก่ มั่นคง ยังมีความสมบูรณ์มาก และเชื่อว่าสวยงามที่สุดในประเทศไทย
สันติ อภัยราช
