ไม้หึ่ม มรดกวัฒนธรรมที่จับต้องไม่ได้

[santi]

ตอนที่  ๕   สาขากีฬาภูมิปัญญาไทย

ชื่อรายการ    ไม้หึ่ม
ภูมิประเทศ / พิกัดทางภูมิศาสตร์ GPS
??...
ชาติพันธุ์
คนไทย

ภูมิหลัง / ประวัติศาสตร์ (ความเป็นมา)เป็นการละเล่นที่มีมานานแล้ว  ซึ่งปัจจุบันไม่พบว่ามีการเล่นไม้หึ่มแล้ว  เป็นกีฬาของเด็กผู้ชายหากเป็น
เด็กหญิงจะต้องเป็นเด็กหญิงที่มีรูปร่างแข็งแรงเพราะการเล่นต้องใช้พละกำลังในการดีลูกไม้  จากการเก็บข้อมูลของผู้ที่เคยเล่นมาก่อนซึ่งขณะนี้อายุประมาณ  ๕๐ ? ๖๐  ปี

โอกาสในการเล่น
การเล่นไม้หึ่ม จะเล่นในโอกาสที่ด็กชายและเด็กหญิงว่างจากการเรียนหนังสือ หรือในวันหยุดไม่เลือกเวลา
ส่วนสถานที่ในการเล่นต้องเป็นลานกว้างที่สามารถดีลูกไม้หึ่มได้โดยไม่กระทบตัวอาคารบ้านเรือน และสิ่งปลูกสร้างอื่น

วัสดุอุปกรณ์
   ไม้ลวกขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง ๑  นิ้ว นำมาตัดเป็นแม่ไม้หึ่มความยาวประมาณ  ๑  ศอก ลูกไม้หึ่มความยาวประมาณ  ๑  คืบ

กฎ / กติกา
๑.   ผู้เล่นไม่จำกัดจำนวน
๒.   ขุดหลุมลึกประมาณ  ๒  นิ้ว  ยาว  ๑  คืบ จำนวน  ๑  หลุม
๓.   วิธีการหาผู้เล่นคนแรกใช้วิธีการเดาะไม้ โดยใช้แม่ไม้หึ่มเดาะลูกไม้หึ่ม ใครได้จำนวนมากจะเป็นผู้เล่นก่อน โดยวิธีการเล่นมี  ๔  ไม้  

                 

วิธีการเดาะลูกไม้หึ่ม

ไม้หนึ่ง ผู้เล่นนำลูกไม้หึ่มยางพาดบนปากหลุม แล้วใช้แม่ไม้หึ่มงัดลูกไม้หึ่มไปข้างหน้ายังกลุ่มผู้
เล่นคนอื่นที่รอรับลูกไม้หึ่ม  ในการรับลูกไม้หึ่มหากมีผู้เล่นคนอื่นที่ยืนรอรับลูกไม้หึ่ม รับลูกได้ก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป  โดยเล่นที่ไม้หนึ่งก่อน  หากไม่มีผู้ใดรับลูกไม้หึ่มได้ให้ผู้เล่นวางแม่ไม้หึ่มพาดปากหลุมไว้แล้วให้ผู้เล่นคนอื่นโยนลูกไม้หึ่มให้ถูกแม่ไม้หึ่มที่วางพาดปากหลุม ถ้าโยนถูกแม่ไม้หึ่มก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป หากโยนไม่ถูกแม่ไม้หึ่มผู้เล่นคนแรกก็จะได้เล่นไม้สองต่อไป

ไม้สอง  ผู้เล่นกำแม่ไม้หึ่มโดยให้ความยาวอยู่ด้านบนของมือแล้วใช้ลูกไม้หึ่มวางบนนิ้วชี้โดยประกบกับแม่ไม้หี่ม แล้วโยนลูกไม้หึ่มขึ้นกลางอากาศใช้แม่ไม้หึ่มพาดไปที่ลูกไม้หึ่มให้ลูกไม้หึ่มกระเด็นไปข้างหน้ายังกลุ่มผู้เล่นที่รอรับลูกไม้หึ่มอยู่ หากมีผู้เล่นคนอื่นที่ยืนรอรับลูกไม้หึ่มรับลูกได้ก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป  โดยเล่นที่ไม้หนึ่งก่อน  หากไม่มีผู้ใดรับลูกไม้หึ่มได้ให้ผู้เล่นวางแม่ไม้หึ่มพาดปากหลุมไว้แล้วให้ผู้เล่นคนอื่นโยนลูกไม้หึ่มให้ถูกแม่ไม้หึ่มที่วางพาดปากหลุม ถ้าโยนถูกแม่ไม้หึ่มก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป หากโยนไม่ถูกแม่ไม้หึ่มผู้เล่นคนแรกก็จะได้เล่นไม้สามต่อไป

ไม้สาม  ผู้เล่นกำแม่ไม้หึ่มโดยให้ความยาวของไม้แม่หึ่มอยู่ด้านล่างของมือแล้วนำลูกไม้หึ่มวางบนนิ้วชี้โดยประกบกับแม่ไม้หึ่ม  แล้วโยนลูกไม้หึ่มขึ้นข้างบนแล้วใช้ด้านยางของแม่ไม้หึ่มฟาดลูกไม้หึ่มกระเด็นไปข้างหน้ายังกลุ่มผู้เล่นที่รอรับลูกไม้หึ่มอยู่  หากมีผู้เล่นคนอื่นที่ยืนรอรับลูกไม้หึ่มรับลูกได้ก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป  โดยเล่นที่ไม้หนึ่งก่อน  หากไม่มีผู้ใดรับลูกไม้หึ่มได้ให้ผู้เล่นวางแม่ไม้หึ่มพาดปากหลุมไว้แล้วให้ผู้เล่นคนอื่นโยนลูกไม้หึ่มให้ถูกแม่ไม้หึ่มที่วางพาดปากหลุม ถ้าโยนถูกแม่ไม้หึ่มก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป หากโยนไม่ถูกแม่ไม้หึ่มผู้เล่นคนแรกก็จะได้เล่นไม้สี่ต่อไป

ไม้สี่ ผู้เล่นยืนหันหลังให้กับผู้เล่นคนอื่นแล้วใช้ลูกไม้หึ่มวางไว้ที่หว่างขาของผู้เล่นแล้วใช้แม่ไม้หึ่มตีไปที่ลูกไม้หึ่มให้ลูกไม้หึ่มกระเด็นไปหาผู้เล่นคนอื่นมหากมีผู้เล่นคนอื่นที่ยืนรอรับลูกไม้หึ่มรับลูกได้ก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป  โดยเล่นที่ไม้หนึ่งก่อน  หากไม่มีผู้ใดรับลูกไม้หึ่มได้ให้ผู้เล่นวางแม่ไม้หึ่มพาดปากหลุมไว้แล้วให้ผู้เล่นคนอื่นโยนลูกไม้หึ่มให้ถูกแม่ไม้หึ่มที่วางพาดปากหลุม ถ้าโยนถูกแม่ไม้หึ่มก็จะได้เป็นผู้เล่นคนต่อไป หากโยนไม่ถูกแม่ไม้หึ่มผู้เล่นคนแรกก็จะเป็นผู้ชนะ

ผู้ชนะ จะต้องเล่นครบทั้ง  ๔  ไม้โดยที่ไม่สามารถมีผู้ใดรับลูกไม้หึ่มของผู้เล่นได้ จะได้เดาะไม้หึ่มวิธีการเช่นเดียวกับการเดาะไม้หึ่มหาผู้เล่นคนแรก
      เมื่อผู้ชนะเดาะไม้หึ่มได้จำนวนเท่าไร ให้ผู้ชนะยืนที่ปากหลุมตีลูกไม้หึ่มไปข้างหน้า ลูกไม้หึ่มตกที่ใดให้ผู้ชนะยืนอยู่ที่จุดของลูกไม้หึ่มตกแล้วตีลูกไม้หึ่มอีกให้ครบตามจำนวนที่ผู้ชนะเดาะลูกไม้หึ่มได้
      สำหรับผู้เล่นคนอื่นให้เดินตามลูกไม้หึ่มที่ผู้ชนะเดาะได้จนครบตามจำนวน  หลังจากนั้นให้ผู้เล่นผู้ที่เดาะไม้หาผู้เล่นคนแรกที่เดาะไม้เป็นที่สอง หรือหาตัวแทนของผู้เล่น เป็นผู้หึ่มจากจุดที่ลูกไม้หึ่มตกครั้งสุดท้ายไปที่หลุมวิธีการหึ่มคือการกลั้นหายใจแล้วส่งเสียงหึ่มออกมา หากผู้หึ่มเสียงขาดหรือหายไปแสดงว่าตายต้องให้ผู้เล่นคนอื่นเป็นผู้หึ่มต่อ จนกว่าจะได้ผู้หึ่มที่หึ่มชนะจนถึงปากหลุม  ผู้ที่หึ่มชนะจะเป็นผู้ที่เล่นไม้หนึ่งต่อไป หากไม่มีผู้เล่นคนใดสามารถหึ่มถึงหลุมได้  ผู้ชนะจะเป็นผู้เล่นไม้หนึ่งอีกครั้ง

ลักษณะเฉพาะ
การเล่นไม้หึ่มเป็นกีฬาที่แสดงพละกำลังของผู้เล่นในการตีไม้  และการรับลูกไม้ ในการตีลูกไม้หึ่ม
ผู้เล่นส่วนมากต้องการเป็นผู้ชนะแสดงพละกำลังของตนเองในการตีลูกไม้หึ่มให้ออกไปไกล ๆ ซึ่งผู้รับไม่สามารถรับลูกไม้หึ่มได้

สถานะปัจจุบัน
เป็นกีฬาที่ไม่มีผู้เล่นแล้ว